Wanneer jouw bedrijf failliet gaat en/of aansprakelijk wordt gesteld, is er een kans dat je zelf ook failliet gaat of privé aansprakelijk wordt gesteld met jouw privévermogen. Dat geldt voor elke juridische vorm waarin je onderneming drijft, alhoewel er een groot verschil is tussen bedrijven met en zonder rechtspersoonlijkheid. Lees in dit artikel hoe dit in elkaar zit, waar je op moet letten en hoe je het risico op privé-aansprakelijkheid zo laag mogelijk kunt houden als ondernemer.
Ondernemen zonder rechtspersoonlijkheid
Bij bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de ondernemer als de natuurlijke persoon die de onderneming drijft en de onderneming. Rechten, plichten, bezittingen en schulden van het bedrijf zijn dus de rechten, plichten, bezittingen en schulden van de ondernemer in privé. Je bent dan dus als ondernemer automatisch aansprakelijk voor alles wat in het bedrijf gebeurt.
Onder deze bedrijven zonder rechtspersoonlijkheid valt de eenmanszaak, maatschap, commanditaire vennootschap (cv) of vennootschap onder firma (VOF).
Eenmanszaak
Dit is evident, als eenmanszaak ben je als ondernemer (natuurlijk persoon) het bedrijf en ben je dus aansprakelijk. Als je getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt, is jouw partner ook aansprakelijk voor de schulden, tenzij dit in de huwelijkse voorwaarden anders is afgesproken. Dat laatste is dus altijd aan te bevelen voor ondernemers met een eenmanszaak.
Vennootschap Onder Firma
Bij een vof zijn alle vennoten privé aansprakelijk voor de schulden. Vennoten binden elkaar voor het geheel. Dit betekent dus dat schuldeisers het in principe allemaal op een vennoot kunnen verhalen, als bij die het meeste te halen valt. De verhouding die vennoten hebben afgesproken qua winstverdeling/eigendom (bijv. 50-50) heeft daar geen invloed op. Als een man en een vrouw die onder huwelijkse voorwaarden zijn getrouwd en vervolgens een v.o.f. aangaan, binden zij elkaar weer in aansprakelijkheid.
Maatschap
Je bent als partner van een maatschap alleen aansprakelijk voor jouw eigen schulden. Wanneer een andere maat schulden heeft gemaakt, kunnen de schuldeisers deze schuld niet bij jou eisen. Toch zijn er uitzonderingen dat je wel aansprakelijk bent voor de schulden van een andere maat. Bijvoorbeeld als er is overeengekomen dat alle maten aansprakelijk zijn voor de schuld van een maat.
Commanditaire vennootschap
Er bestaan in een commanditaire vennootschap (cv) twee soorten vennoten, de beherende vennoot en de stille (of commanditaire) vennoot. De beherende vennoot is altijd aansprakelijk voor schulden. De stille vennoot is er alleen voor het kapitaal en kan in principe niet aansprakelijk gesteld worden, tenzij deze zich feitelijk gedraagt als beherend vennoot en dat bewijsbaar is. In dat geval is die wel aansprakelijk.
Ondernemen met rechtspersoonlijkheid
Een rechtspersoon is een besloten vennootschap (BV), een naamloze vennootschap (NV), een vereniging, coöperatie of een stichting. Een rechtspersoon kan rechtshandelingen verrichten en is dus handelingsbekwaam. Deze bedrijven bezitten rechtspersoonlijkheid (Art. 2:3 BW). Bij deze bedrijven staat het vermogen van het bedrijf los van het privévermogen. Dit betekent dat wanneer er schulden zijn, de schuldeisers geen aanspraak kunnen maken op het privévermogen van de eigenaren en/of bestuurders. Er zijn echter de nodige uitzonderingen en valkuilen:
Onbehoorlijk bestuur - evident
Door onbehoorlijk bestuur kan voorkomen dat de schuldeisers wel aanspraak kunnen maken op het privévermogen. De bestuurder van de rechtspersoon draagt een plicht om zijn taken te vervullen. Een duidelijk voorbeeld van onbehoorlijk bestuur is als de bestuurder fraude pleegt of een onnodige financiële fout maakt. Er is bepaald dat de bestuurder hiervoor aansprakelijk is wanneer het duidelijk is dat geen ander redelijk denkende bestuurder hetzelfde gehandeld zou hebben. Als dit gebeurt, dient de bestuurder de schulden met zijn eigen privévermogen af te lossen (Art. 2:9 BW).
Onbehoorlijk bestuur - minder evident
Maar er zijn ook voorbeelden die veel minder evident zijn. De meest voorkomende is dat bestuurders in de maanden voorafgaand aan een faillissement de leveranciers die voor de continuïteit belangrijker zijn dan andere wel betalen en andere oudere schuldeisers niet. Hoewel dit begrijpelijk is bij liquiditeitsproblemen, heet dat in het faillissementsrecht "selectief betalen". Als er in die tijd ook nog betalingen aan aandeelhouders of andere gelieerde partijen worden gedaan "in het zicht van een faillissement", dan wordt dat ook als "selectief betalen" aangemerkt. Dit zgn. Paulianeus handelen kan ertoe leiden dat bestuurders van rechtspersonen alsnog privé aansprakelijk worden gesteld voor het gehele faillissement. Ook het niet of te laat deponeren van de jaarrekening kan voor een curator argument zijn om bestuurders privé aansprakelijk te stellen, het is immers een economisch delict. Wil een curator in dit soort situatie bestuurders privé aansprakelijk stellen, moet die wel aantonen dat het faillissement het gevolg is van deze daden.
Privé meetekenen of borg staan
Je kunt ook aansprakelijk worden gesteld als je privé mee tekent en niet alleen als de bestuurder van het bedrijf. Als je geldt leent bij de bank voor jouw bedrijf, vraagt de bank vaak of je ook als privépersoon wilt mee tekenen. In plaats van mee tekenen kan er ook een borgstelling worden gevraagd voor de gehele of een bepaald deel van de schuld. Je aansprakelijkheid is in dat laatste geval wel beperkt tot het bedrag waarvoor je tekent als dit gelimiteerd is.
Aandachtspunten vereniging en coöperatie
Als je een vereniging hebt met beperkte rechtsbevoegdheid en deze staat niet ingeschreven in het Handelsregister, ben je als bestuurder met jouw privévermogen aansprakelijk. Wanneer de vereniging wel staat ingeschreven in het Handelsregister, zijn de vereniging en de bestuurder beide aansprakelijk. Om te bepalen of de leden van een coöperatie wel of niet aansprakelijk zijn, hangt af van welke vorm je hebt gekozen bij de oprichting van het bedrijf. Er bestaan drie verschillende vormen van aansprakelijkheid; Uitgesloten van aansprakelijkheid, beperkte aansprakelijkheid en wettelijke aansprakelijkheid.
Privé-aansprakelijkheid verzekeren
We moeten hierbij onderscheid maken tussen verschillende soorten aansprakelijkheid, wettelijke Aansprakelijkheid, Beroeps- of Productaansprakelijkheid en Bestuurdersaansprakelijkheid:
Wettelijke Aansprakelijkheid
Wettelijke aansprakelijkheid (WA) houdt in dat je volgens de wet aansprakelijk bent. Dit is te verzekeren met een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering (AVB). Het kan dan gaan om een bedrijfsongeluk. Bijvoorbeeld letselschade die jouw werknemer oploopt als hij aan het werk is. Je bent dan verzekert tegen het betalen van de ziektekosten. Voor schade die expres veroorzaakt wordt, ben je uiteraard niet verzekerd.
Beroeps- of Productaansprakelijkheid
Beroepsaansprakelijkheid:
Hier ben je aansprakelijk voor de fouten die je zelf maakt in de uitvoering van jouw werk. Door deze fout, lijdt bijvoorbeeld een klant financiële schade. Een verzekering voor beroepsaansprakelijkheid (BAV) kan voor adviseurs belangrijk zijn, zoals voor financieel adviseurs, advocaten, notarissen, accountants en architecten. Financiële schade als gevolg van een beroepsfout is verzekerd. Maar de kosten die je moet maken om het werk opnieuw uit te voeren, zijn niet verzekerd.
Productaansprakelijkheid:
Het kan voorkomen dat jouw bedrijf schadeclaims ontvangt voor bijvoorbeeld een productiefout. Dit is een vraag voor schadevergoeding voor als je schade veroorzaakt bij een ander. De gronden wanneer je niet aansprakelijk bent voor een gebrekkig product, worden beschreven in Art. 6:185 BW. De productaansprakelijkheid is te verzekeren met een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering (AVB). Met deze verzekering is financiële schade aan spullen van iemand anders en letselschade verzekerd. Beroepsfouten zijn niet verzekerd, hiervoor bestaat de genoemde beroepsaansprakelijkheidsverzekering.
Bestuurdersaansprakelijkheid
Dit is te verzekeren met een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en beschermt het risico tegen een persoonlijke aansprakelijkheid bij onbehoorlijk bestuur. Wanneer je als bestuurder van een rechtspersoon een beslissing neemt die leidt tot financiële schade aan het bedrijf, kun hiervoor persoonlijk aansprakelijk worden gehouden met jouw privévermogen. Door deze verzekering af te sluiten, wordt jouw privévermogen beschermd voor onder andere de volgende zaken:
Onbehoorlijke taakvervulling:
De bestuurder van een rechtspersoon heeft bestuurstaken. Wanneer hij deze taken niet of niet goed uitvoert, kan er sprake zijn van een onbehoorlijke taakvervulling. Het gaat dan niet om alledaagse fouten. Als bij deze onbehoorlijke taakvervulling de bestuurder een ernstig verwijt kan worden gemaakt of nalatig is geweest in het treffen van maatregelen om de gevolgen van het onbehoorlijk bestuur af te wenden, is hij aansprakelijk met zijn privévermogen (Art. 2:9 BW). Alle bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk als één bestuurder een fout in gaat.
Onbehoorlijk bestuur:
Onbehoorlijk bestuur heeft te maken met een faillissement van een vennootschap. Wanneer onbehoorlijk bestuur een grote oorzaak is voor het faillissement, kan de bestuurder privé aansprakelijk gesteld worden. Iedere bestuurder is dan jegens de boedel hoofdelijk aansprakelijk voor het bedrag van de schulden die niet door andere zaken van het bedrijf kunnen worden voldaan (Art. 2:248 lid 1 BW).
Conclusie
Om privé-aansprakelijkheid te voorkomen, is het in de eerste plaats nodig om je bedrijf in een rechtspersoon te drijven. Maar dat is geen garantie voor uitsluiting ervan. Let als bestuurder van een rechtspersoon echt goed op de minder evidente voorbeelden van onbehoorlijk bestuur zoals boven beschreven: deponeer je jaarrekening altijd op tijd (voor de wettelijke datum), betaal niet selectief maar gewoon op ouderdom, zorg dat er zakelijke overeenkomsten ten grondslag liggen aan betalingen aan jezelf en andere gelieerde (rechts)personen en zorg voor een goede en actuele administratie. Daarbij kun je ervoor kiezen een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering te sluiten, de kosten hiervan moet je afwegen tegen de risico's die je wilt dekken.
Naast de privé-aansprakelijkheid als gevolg van schulden en verplichtingen kun je ook nog andersoortige claims krijgen, namelijk de wettelijke en de beroepsaansprakelijkheid. Dit geldt voor alle rechtsvormen. Verzekeringen hiertegen is altijd aan te bevelen, waarbij geldt dat WA altijd te verzekeren valt maar Beroeps- of Productaansprakelijkheid niet altijd.
Vragen of contact
Heb je vragen over het bovenstaand, verkeer je in een situatie die moeilijk is of maak je je zorgen over aansprakelijkheid? Wil je checken of je zaken beter kunt regelen om die kans op aansprakelijkheid kleiner te maken? Leg dan gerust contact met onze juristen via onderstaand formuliertje. We reageren dan snel. Je kunt ook direct een online consult inplannen.
