In dit artikel vind je de basisbegrippen en beginselen van ondernemingsfinanciering die eigenlijk elke ondernemer zou moeten kennen. Ook als je werkt met een adviseur, want met deze kennis kun je jouw adviseur in ieder geval volgen en misschien zelfs kritische vragen stellen, wat alleen maar goed is.
Bedrijfsfinanciering omvat...
Heel simpel gezegd: de rechterkant van je balans. Of te wel alle middelen waarmee je hetgeen links op je balans hebt kunnen kopen, ontwikkelen, produceren of leveren op rekening. Die middelen kunnen bestaan uit eigen vermogen en vreemd vermogen.
Eigen vermogen
Het eigen vermogen bestaat uit hetgeen je zelf, je mede-ondernemers en je aandeelhouders (i.g.v. BV of NV) in jouw bedrijf hebben ingebracht plus de netto-winst na belastingen minus de winstuitkering aan eigenaren resp. aandeelhouders. Die inbreng kan op verschillende manieren plaatsvinden, waarbij de manier zelf het "bezit" vormt links op de balans, en de tegenwaarde ervan als "financieringsmiddel" rechts staat op de balans:
Inbreng in geld (storting): liquide middelen.
Inbreng in spullen (bijv. pand, machines, inventaris): materiële vaste activa.
Inbreng in financieel bezit (bijv. leningen aan of aandelen in bedrijven): financiële vaste activa.
Inbreng in immaterieel bezit (bijv. goodwill of intellectueel eigendom): immateriële vaste activa.
Inbreng in "handelswaar" (bijv. debiteuren, voorraden, onderhanden werk): vlottende activa.
Vreemd vermogen
Het vreemd vermogen bestaat uit schulden en verplichtingen die je bedrijf is aangegaan om hetgeen links op je balans staat te kopen, ontwikkelen, produceren of leveren op rekening. Vreemd vermogen komt als financieringsmiddel in vele vormen voor:
Voorzieningen: deze staan op de balans apart, boven vreemd vermogen, maar zijn feitelijk schulden, echter schulden die je zelf zekerheidshalve hebt geboekt omdat je verwacht tegen bepaalde kosten te gaan aanlopen die nu nog geen schulden zijn.
Langlopende leningen: looptijd > 1 jaar.
Kortlopende leningen: looptijd
Rekening Courant: rood mogen staan bij de bank of een andere financier.
Crediteuren: het open laten staan van rekeningen die je moet betalen.
Nog te betalen bedragen: bedragen waarvan het zeker is dat je die nog moet betalen maar waar (nog) geen rekening van is ontvangen, zoals af te dragen loonheffing of af te dragen BTW.
Vooruit ontvangen bedragen: zoals vooruitbetalingen van klanten op orders die je nog moet leveren, zoiets is dus feitelijk een schuld tot levering maar je financiert met die aanbetalingen zaken die links op je balans staan.
Hybride vermogen
Het kenmerk van alles wat onder eigen vermogen valt is dat dit zgn. risicodragend vermogen is: het is ingebracht in de onderneming en je kunt het niet opeisen als verstrekker ervan. Ook staan er geen zekerheden of garanties tegenover het ingebrachte vermogen.
Het kenmerk van alles wat onder vreemd vermogen valt is dat dit zgn. risicomijdend vermogen is: het is "geleend" aan de onderneming en het moet ook worden terugbetaald. Het is daarmee ook opeisbaar onder de overeengekomen voorwaarden en er staan veelal zekerheden of garanties tegenover, zoals het recht van hypotheek, pandrecht of eigendomsvoorbehoud.
Er is echter ook een categorie vreemd vermogen waarvan de voorwaarden zodanig zijn, dat deze feitelijk een risicodragend karakter krijgen in plaats van een risicomijdend karakter. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een zgn. achtergestelde lening en een achtergestelde converteerbare lening. Achtergesteld betekent dat deze leningen niet hoeven of zelfs mogen worden afgelost, zolang bepaalde voorwaarden gelden (bijv. zolang de bank nog niet is afgelost). Converteerbaar wil zeggen dat de lening kan worden omgezet in aandelen. Deze vormen van financiering komen veel voor bij startups, scale-ups en het MKB in het algemeen, vaak als aanvulling op gewone leningen.
De meerledig rol van financiering
Conclusie uit het voorgaande is dat financieringsvraagstukken derhalve betrekking hebben op de hele rechterkant van de balans: op alle financieringsmiddelen behorende tot zowel het eigen als het vreemd vermogen. Ze zijn daarom zeer nauw verweven met het totale financieel management en met ondernemingsstrategie.
Rol in financieel management
Financieel management bestaat uit het effectief en efficiënt beheer van de financiële middelen van een organisatie, waarbij de doelstellingen en daarvoor benodigde activiteiten van die organisatie leidend zijn voor de nadere definiëring van effectief en efficiënt in dit kader. Dit betekent dat onder financieel management zowel het aantrekken en beheren van externe financieringsmiddelen valt, als het genereren van interne financieringsmiddelen uit cashflow uit operatie, uit verkoop van activa of uit exploitatie van activa buiten de eigenlijke operatie van het bedrijf om (zoals deelnemingen, verstrekte financieringen en verhuur). Daartoe behoort vanzelfsprekend ook het managen van de relaties met, het informeren van en het nakomen van de overeengekomen afspraken met financiers (vice versa). Dit is de marketing en sales kant van het financieel management: behandel financiers als je beste klanten die je zo tevreden mogelijk wilt stellen en verwacht tegelijkertijd dat zij zich net als jij aan de gemaakte afspraken houden. Bij problemen moet er kunnen worden teruggevallen op heldere overeenkomsten waarin dit alles is vastgelegd.
Rol in ondernemingsstrategie
In strategisch management staat het minimaliseren van afhankelijkheden van derde partijen altijd centraal. Externe financiering leidt altijd tot een mate van afhankelijkheid. Deze afhankelijkheid is er al bij vreemd vermogen, bijv. het toelaten van het vestigen van zekerheden van financiers op je activa en het aangaan van rente- en aflossingsverplichtingen. Is de externe financiering aangetrokken in de vorm van (nieuwe) aandeelhouders, dan is deze afhankelijkheid nog groter. Immers aandeelhouders hebben ook zeggenschap. Zeggenschap die ook bepalend kan zijn voor je koers, los van de verwatering van zittende aandeelhouders in winstgerechtigdheid. Dat kan door middel van bepaalde inrichting van statuten, aandeelhoudersovereenkomsten of zelfs certificering van aandelen nader ingeperkt worden, mits die aandeelhouders daar ook mee akkoord gaan. Concluderend kunnen we stellen dat financieringsopzet en -beslissingen een hele grote invloed op de strategie van de onderneming kunnen hebben.
De 5 gouden regels
Deze kennisbank Ondernemen staat vol met do's & don'ts in financiering in diverse artikelen over meer specifieke onderwerpen binnen financiering. In onderhavig artikel schetsen wij vanuit een helikopterview de meer universele do's & don'ts die in alle vormen en situaties van financiering gelden:
1. Kort voor kort en lang voor lang
Vul korte termijn financieringsbehoefte ook zoveel mogelijk in met korte financieringsmiddelen. Als het goed is, kun je ze immers binnen relatief korte tijd weer aflossen dus het is doorzonde om daar langer kosten voor te maken, strategische activa in onderpand voor te geven of zelfs stukjes eigendom van je onderneming voor weg te geven. Simpel gezegd, financier vlottende activa (debiteuren en andere kortlopende vorderingen, onderhanden werken en voorraden) zoveel mogelijk met kortlopend vreemd vermogen, zoals rekening-courant vormen, leverancierskrediet en werkkapitaalfinanciering. Dit soort financieringen kunnen in de regel met een korte doorlooptijd, minder bewerkelijke aanvraag en bij veel (concurrerende) aanbieders worden aangevraagd.
Voor wat betreft lange termijn financieringsbehoefte hangt de vraag hoe deze te financieren sterk af van het doel of object van financiering. Zo kun je onroerend goed het beste via hypothecaire leningen financieren (banken of crowdfunding vormen) en machines en inventaris het beste via middellange leningen of leasing vormen. Voor de laatste zijn er veel aanbieders in de markt en is het vooral zaak aansluiting te zoeken bij partijen die thuis zijn in dat type machine of apparatuur. Ga je meer richting activa met een immaterieel karakter zoals intellectueel eigendom, goodwill, ontwikkelingskosten en bedrijfsovername, dan tendeer je meer naar vormen van risicodragende financiering, zoals aandelen en/of achtergestelde (converteerbare) leningen, eventueel aangevuld met leningen van banken of crowdfunding.
2. What is in it for them
Ga niet schieten met hagel op alle mogelijke financiers die je kunt vinden, maar verdiep je zo goed mogelijk in de criteria en drijvers van elke financier. Het is net als in marketing, als je succesvol wilt zijn met de verkoop van een product of dienst aan een doelgroep, zul je eerst moeten weten waar die doelgroep op zit te wachten en waar ze gevoelig voor is in haar aankoopoverwegingen. Exact zo is dat met het "verkopen" van je financieringspitch aan mogelijke financiers. Gebruik daarvoor de vele online en offline bronnen die je tegenwoordig hebt (en vroeger niet). Hoewel dit altijd maatwerk per financier blijft, zijn er toch een aantal universele tips te geven. Deze tips vind je in dit artikel.
3. Relatiemanagement
Met een financier ga je net als met een klant een relatie aan. Het managen van deze relatie gedurende en zelfs na de betrokkenheid van deze financier bij je onderneming is van groot strategisch en operationeel belang voor je onderneming. In dit management speelt transparantie en het nakomen van afspraken een centrale rol. Transparantie als het gaat om hoe je er voor staat, management rapportages en voortijdig informeren over nieuwe plannen, veranderingen of problemen die je voorziet, bijvoorbeeld problemen in het kunnen nakomen van afspraken. Stel een financier niet voor voldongen feiten maar informeer en anticipeer zo goed mogelijk. Vice versa mag je ook van je financier verwachten dat deze zich aan de afspraken houdt en ook (op tijd) iets doet met de informatie die je deelt met de financier. Mocht je op enig moment uit elkaar gaan is het ook dan zaak dit zo goed mogelijk te doen, want de wereld is klein en misschien heb je elkaar ooit nog eens nodig.
4. Calculeer volgende ronde in
Hoewel je dat bij het indienen van je aanvraag vaak nog niet denkt of verwacht, is de kans dat de werkelijkheid anders uit pakt dan je plan reëel. Calculeer voor jezelf daarom ook altijd een eventuele volgende financieringsronde in. Maar hoe doe je dat dan? Door in ieder geval voor jezelf verschillende scenario's van je plan te maken, bijvoorbeeld worst case, base case en best case. Simuleer dan bijvoorbeeld het worst case scenario met een doorrekening van wat je dan aan financiering nodig hebt en hoe je die dan zou moeten inrichten. Houd daarom altijd nog wat achter de hand wat je zelf zou kunnen inzetten in zo'n vervolg ronde, om daarmee de hefboom naar "meewerken door de financier" te scheppen. Zorg bij de closing van je financiering ervoor dat de voorwaarden van dien aard zijn, dat je bij zo'n eerste ronde niet al alles hebt weggegeven (bijv. al je zekerheden, al je eigen middelen of al je maximale verwatering) zodat je bij een tweede ronde "aan de Goden bent overgeleverd".
5. Zorg dat je ondernemer blijft
Een ondernemer die zelf geen financieel risico loopt behoudens zijn eigen tijdsbesteding, maar van andere partijen wel vraagt dat financiële risico te lopen is eigenlijk geen ondernemer. Want dat "voor eigen rekening en risico" is juist de definitie van ondernemen. Combineer je dat ook nog eens met een zeer hoge waardering van je bedrijf voor degene die willen "instappen", dan is je verzameling rode vlaggen compleet. Een investeerder die eigenlijk al betaalt voor toekomstige winsten die bij een uit een spreadsheet voortvloeiend zeer steil groeiplan, zal je niet snel vinden. En als je zelf geen of weinig geld hebt, zet dan in ieder geval persoonlijke zekerheden in zoals borgstellingen. Zorg ook niet dat je dermate verwatert als ondernemer bij het instappen van een investeerder, dat je nog maar een minderheidsbelang hebt. Als dat laatste niet te voorkomen is, zorg er dan voor dat je een zgn. strategisch minderheidsbelang houdt. Dit houdt in dat statutair of middels een aandeelhoudersovereenkomst is bepaald dat jouw stem (jouw %) nodig is om een lijst van besluiten te kunnen nemen die jij heel belangrijk vindt, zoals fusies en overnames, aantrekken financieringen, aandelen uitgifte, investeringen boven een bepaald bedrag, etc.
Maak gebruik van ervaring
Het effectief toepassen van bovenstaande principes vergt zowel vakkennis, veel ervaring als onafhankelijkheid. Dat laatste is natuurlijk lastig voor ondernemers die er midden in zitten en emotioneel betrokken zijn bij hun geesteskind. Maar juist als het gaat om financiering binnenhalen en financieringsproblemen oplossen, is dit belangrijk, naast natuurlijk expertise en ervaring in dit domein. Aarzel dan ook nog om via onderstaand formuliertje je vragen te stellen aan of contact te zoeken met de financieringsspecialisten van Ondernemersadviseurs. Wij beschikken over ervaren adviseurs op elk terrein van de bedrijfsvoering. en kunnen daarom naast de financiële ook heel goed de verbanden met de administratieve, strategische, organisatorische, marketingtechnische, juridische en fiscale aspecten leggen, en daarvoor de juiste andere specialisten van Ondernemersadviseurs betrekken.
Vragen of contact
Heb je vragen over dit artikel of over andere financiële onderwerpen? Stuur dan geheel vrijblijvend een formulier met je vragen aan ons door middel van onderstaande knop, één van onze experts zal dan zo snel mogelijk reageren! Je kunt ook direct een online consult inplannen.